Hoe ontstaat een litteken eigenlijk? Een litteken ontstaat door:
- Een ongeluk (trauma)
- Een brandwond
- Een huidziekte
- Een schaafwond
- Een snijwond (bij een operatie)
- Verwonding van de huid
Bij een verwonding wil het lichaam de huid zo snel mogelijk dicht krijgen. Gaat dit goed en snel? Dan heb je weinig klachten en zal het litteken niet of nauwelijks opvallen. Door infecties of andere oorzaken kan het langer duren voordat de wond gesloten is. De kans op een verdikking van het litteken is dan groter. Een litteken kan vervelende klachten geven zoals droogheid, trekken, jeuk, roodheid en pijn. Gelukkig kun je een litteken behandelen, zolang het actief is.
Is het nodig om mijn litteken te behandelen?
Soms is behandeling van een litteken echt noodzakelijk in andere gevallen is het een optie. Het is vrijwel nooit overbodig om een litteken te behandelen.
Tip!
Afwijkende littekens (hypertrofisch/keloïd) komen vaker voor dan je denkt. Klachten kunnen verergeren als je niets doet. Houd je litteken dus goed in de gaten en begin op tijd met littekenbehandeling.
Ontwikkeling van het litteken: Littekens horen bij het leven, maar soms gaat het mis. genezing van een litteken wijkt dan af. Tegen afwijkende littekens kan je twee dingen doen:
- Afwijkende groei en klachten voorkomen
- Afwijkende littekens behandelen
Een afwijkend litteken kan:
- Heel opvallend zijn
- Door blijven groeien
- Pijn doen Beweging lastig maken
- Zorgen voor klachten als jeuk
- Zorgen voor schaamte
Soorten afwijkende littekens
- Een hypertrofisch litteken herstelt langzamer dan een gewoon litteken. Het is verdikt en geeft klachten. Daarom is een behandeling aan te raden.
- Een keloïd litteken is verdikt, blijft doorgroeien in de gezonde huid (woekeren) en geeft vervelende klachten. Het littekenweefsel wordt zelden weer normaal. Daarom is chirurgische behandeling (eventueel in combinatie met bestraling) meestal noodzakelijk. Neem hiervoor contact op met je behandelaar.
Kies altijd voor een behandeling van je litteken wanneer:
- Je arts dit adviseert en/of voorschrijft
- Je te maken hebt met risicofactoren (zie hoofdstuk 2)
- Je bezorgd bent over je eigen litteken of dat van je kind
- Je een hypertrofisch/keloïd (afwijkend) litteken hebt
Enkele cijfers
Bij 60% van alle mensen gaat een hypertrofisch litteken niet vanzelf ovér en 50% van de operatielitteken wordt hypertrofisch. 70% van de brandwondlittekens wordt hypertrofisch
Waarom zou ik mijn litteken behandelen?
Een litteken kan je (sociale) leven ernstig beperken.
Verklein je de kans op een afwijkend, verdikt litteken.
Kan het er (cosmetisch) mooier uit gaan zien,
Heb ík veel kans op een afwijkend litteken?
iedereen kan een afwijkend litteken krijgen. Of dit bij jou ook zo is, is niet te voorspellen. De kans op een afwijkend litteken hangt af van:
- Leeftijd
- Ernst van de verwonding
- Oorzaak van de huidbeschadiging
- Snelheid van de wondgenezing
- Genetische aanleg en huidskleur
- De plek van het litteken
Hoe ernstiger de schade aan de diepere huidlagen, hoe groter de kans op een litteken. Bij grote, brede en diepe verwondingen is de kans het grootst.
Wat ís een normaal, hypertrofisch of keloïd litteken? Een hypertrofisch of keloïd litteken ontwikkelt zich afwijkend ten opzichte van een normaal litteken. Deze verdikte littekens geven vervelende klachten en zien er cosmetisch anders uit,
Hoe herken ík een normaal litteken?
Een normaal litteken valt niet op ten opzichte van de omliggende huid. Het Iitteken kan lichte klachten geven. Een normaal litteken kan in de eerste weken wat rood zijn. Ook kan het soms iets jeuken, een beetje pijn doen en/of een klein beetje verdikt zijn. Het litteken blijft binnen de randen van je oorspronkelijke wond. Na een aantal maanden wordt het litteken platter, zachter en verandert van kleur. Soms kleurt het litteken net iets lichter dan de gewone huid, dit noemen we hypopigmentatie. Kleurt het iets donkerder? Dan noemen we dit hyperpigmentatie. Na ongeveer een jaar is een normaal litteken vlak. De vorm en de kleur van dit litteken zijn dan definitief. Tot die tijd bestaat de kans dat het zich alsnog ontwikkelt tot een afwijkend (hypertrofisch) litteken. Blijf je litteken dus goed in de gaten houden,
Normaal litteken
Hoe herken ík een hypertrofisch litteken?
Een hypertrofisch litteken blijft binnen de randen van de oorspronkelijke wond, maar komt boven de huid uit. Het litteken geeft klachten en doet vaak pijn. De kleur is felrood tot paars. Dit litteken ontstaat vaak in de eerste weken na vertraagde wondsluiting, maar kan ook pas na een paar maanden ontstaan. Het litteken is vaak droog, dik, kan trekken en extreem jeuken. Het littekenweefsel kan samentrekken en stug worden, zodat je er minder goed door kunt bewegen (dit noemen we contracturen). Een hypertrofisch litteken ontstaat vaak in de eerste weken en kan zich blijven ontwikkelen tot
6 à 9 maanden na wondsluiting. Daarna kan het litteken uit zichzelf rustiger worden. Houd je litteken goed in de gaten. Het wordt aangeraden om je hypertrofische litteken zo snel mogelijk te behandelen.
Hypertrofisch litteken
Een keloïd litteken
Dit woekerende litteken is ontsierend en zal steeds meer klachten geven (jeuk, pijn en trekken van de huid). Het littekenweefsel kan zo stug en dik worden, dat je er minder goed door kunt bewegen. Met name bij de hand, de elleboog en andere gewrichten kan dit problemen geven. Een keloïd litteken kan direct na wondsluiting of pas na verloop van tijd ontstaan. Het littekenweefsel blijft doorgroeien (woekeren) en geeft steeds meer klachten, Een keloid litteken wordt zelden vanzelf weer normaal, Behandeling is dus noodzakelijk. Hoe vaak komt een keloïd litteken voor? Een keloïd litteken komt minder vaak voor dan een hypertrofisch litteken, maar wordt vaker gezien bij mensen met een lichte huidskleur ligt dit percentage veel lager.
keloid litteken
Hoe kan afwijkende littekens en klachten voorkomen? Er zijn drie dingen die je kunt doen om afwijkende groei en klachten te voorkomen of te beperken:
- Verzorg je wond goed voor een snelle genezing.
- Voorkom overmatig vochtverlies van het litteken
- Begin na wondsluiting zo snel mogelijk met littekenbehandeling
Verzorg je wond goed voor een snelle genezing met een goede verzorging geneest een wond beter. Hoe sneller de wond geneest hoe kleiner de kans op een (afwijkend) litteken. Genezing van een wond kan ook verstoord raken. Dit gebeurt wanneer je de wond niet goed verzorgt. Een besmetting kan het herstel vertragen. Hierdoor wordt de kans op klachten van een afwijkend litteken groter.
Tip!
Verzorg jouw wond goed volgens de instructies van de specialist. Hij of zij weet het beste welke wondverzorging nodig is voor een zo goed mogelijke genezing. Voorkom overmatig vochtverlies van het litteken Elk litteken kan hulp gebruiken. Zeker tegen verhoogd vochtverlies. Een hoog vochtverlies is namelijk de voornaamste reden voor afwijkende litteken groei. Bij een litteken verdampt het water in de huid meestal te snel, omdat de littekenhuid de verdamping minder goed kan tegenhouden dan de gezonde huid. Dit is het geval direct na wondsluiting tot een jaar of zelfs langer. Het is daarom raadzaam het litteken te beschermen tegen dit vochtverlies. Dit kan bijvoorbeeld met een goede littekencrème.
Hoe kun je zien of een litteken nog actief is?
Een actief litteken ziet er rood of paars uit. Wanneer je met een vinger op het litteken drukt, zie je dat het wit wordt (wegdrukken van bloed uit de kleine bloedvaatjes in het litteken). Als je de druk opheft, wordt het litteken snel weer rood (vullen van de bloedvaatjes met bloed). Als je deze kleurverandering niet meer ziet, dan is het litteken uitgerijpt en definitief.
Voor welke littekenbehandeling moet ik kiezen?
Er zijn 3 stappen om een (afwijkend) litteken te behandelen:
Stap 1. UV-bescherming
Stap 2. Hydrateren en vocht vasthouden
Stap 3. Bescherm het litteken extra tegen uitdrogen met siliconen littekenproducten
De 3 stappen om een (afwijkend) litteken te behandelen. Bij alle soorten littekens worden Stap 1 en Stap 2 aanbevolen. Heb jij één of meerdere risicofactoren? Kies óók voor Stap 3. Ontwikkelt zich een afwijkend litteken? Ga dan ook voor Stap 3. Heb je alle behandelingen geprobeerd en zie je na enkele maan en geen verbetering? Maak dan een afspraak met je specialist.
Weetje!
Je wilt je huid het liefst volledig beschermen tegen schadelijke UV-straling. Maar 100% bescherming bestaat niet. Een SPF 30 biedt 97% bescherming. Een SPF 50 biedt 98% bescherming.
Het verschil tussen een SPF 30 en SPF 50 is 1%. Niet zo groot als vaak gedacht wordt. Met 97% geeft Alhydran SPF 30 een hoge mate van UV-bescherming.
UV-bescherming
UV-straling door zonlicht kan een litteken beschadigen. Nieuwe littekenhuid kan UV-straling (nog) niet goed weren. Daardoor kan zonlicht ongefilterd de huid binnenkomen.
Een litteken kan bijvoorbeeld veel donkerder gekleurd raken en daardoor extra opvallen. Een blijvende verkleuring van het litteken komt vaak voor.
Een litteken heeft 1 tot 2 jaar na het ontstaan extra bescherming nodig. Pas dus op met zonlicht wanneer het litteken nog actief is en gebruik producten met een hoge beschermingsfactor Bijvoorbeeld ALHYDRAN SPF 30.
De Huidspecialist opleidingen heeft diverse cursussen om littekens te verminderen:
